توضیحات
گنجینه اسرار عمان سامانی
میرزا نورالله عمان سامانی ملقب به تاج الشعرا از شاعران صاحب نام و پر اوازه سال های ۱۲۵۸ تا ۱۳۲۲ قمری است . میرزا نورالله همانند بسیاری از نیاکان خود در سلک تصوف و عرفان بودند . در حلقه ارادتمندان سعادتعلی شاه اصفهانی از اقطاب سلسله صوفیه نعمت اللهیه .
از بین شعرهایی که پیرامون حادثه عظیم عاشورا سروده شده مثنوی «گنجینه الاسرار» عمان یکی از تاثیرگذارترین و بهترین اشعار است.
عمان سامانی در کتاب «گنجینه الاسرار» خود با نگاهی حماسی ـ عرفانی به واقعه عاشورا سعی کرده تصاویری زیبا و دلنواز از صحنه‌های خونین جنگ ۷۲ نفر عاشقی که برای رسیدن به مقام قرب الهی از همه هستی خویش دست شسته و در رکاب سید و سالار شهدا پا به میدان نبردی نابرابر گذاشته‌اند خلق کند.
هیچ شاعری تاکنون به این زیبایی این صحنه را به تصویر نکشیده است، عمان سامانی اوج اشتیاق و دلدادگی را در چند بیت می‌گنجاند عمان سامانی وقتی خنجر و خونریزی را به عشق پیوند می‌دهد بار منفی خنجر گرفته می‌شود، زیرا عشق همه چیز را شیرین می‌کند.
در این مثنوی عظیم صحنه‌های نبرد یاران عاشق اباعبدالله با سپاه جهل و تاریکی آنقدر زیباست که خواننده را شیفته این عشق و دلدادگی می‌کند.
منزلت ادبی و عرفانی گنجینه اسرار
اگرچه زبده الاسرار صفی اصفهانی بر گنجینه اسرار عمان سامانی قدمت زمانی دارد و صفی اصفهانی در منظومه عاشورایی خود برای اولین بار با قرائت عرفانی از فرهنگ خون نگار کربلا به تجزیه و تحلیل عارفانه این رخداد بی نظیر تاریخی پرداخته (پیش از او هیچ شاعر فارسی زبانی در این وادی خطیر و خطرخیز، گام استوار و اساسی برنداشته) ولی حضور اصطلاحات فراوان فلسفی، حکمی، عرفانی و سلوکی در منظومه عارفانه و عاشورایی او از یک سو و افت و خیزهای کلامی او در تبیین این مقوله های مجرد ذهنی ـ که طبعاً ناملموس و نامحسوس اند ـ از سویی دیگر، دامنه تأثیرگذاری این اثر را کوتاه و محدود کرده است؛ به گونه ای که فقط اهل فن از آن بهره وافر می گیرند و لاغیر، ولی گنجینه عمان سامانی به خاطر شیوه بیانی بی دلانه ای که دارد مقوله های دور از دسترس عرفانی را به عینیت جامعه منتقل می کند و مفاهیم مجرد ذهنی را با ابزارهای بیانی عاشقانه به صورت کاملاً ملموس و محسوس به تصویر می کشد و با استفاده از جاذبه های سبک وقوع به واقعه عاشورا صبغه ای بی دلانه می بخشد.
ولی با این همه در تأثیر پذیری عمان از صفی در آفرینش این اثر ماندگار عاشورایی نباید تردید کرد و میزان این تأثیرپذیری را هنگامی درمی یابیم که می بینیم عمان سامانی در سرودن این منظومه فاخر عرفانی از همان وزن عروضی زبده الاسرار بهره گرفته است؛ یعنی فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلات.
صرف نظر از تسامحات ادبی معدودی که عمان در این اثر جاودانه عاشورایی داشته، گنجینه او را باید به عنوان یک اثر فاخر و استثنایی در پیشینه شعر عاشورا تلقی کرد که مرور زمان نه تنها از جاذبه های کلامی و روحانی آن نکاسته بلکه شاهد بالندگی و شکوفایی اعجاب برانگیز آن در طول سده اخیر بوده ایم که به تدریج بر میزان اقبال شیفتگان ادب عاشورا از این اثر ماندگار افزوده شده است. تا باد چنین بادا!
عمان سامانی را باید یک شاعر تمام عیار ولایی قلمداد کرد که عطش دیرپای خود را با زلال گوارای فرهنگ ارزشی آل الله فرو می نشاند و با سلوک بی وقفه خود در طریق معرفت، مشاهدات روحانی خود را در خلوت کشف و شهود هنرمندانه به تصویر می کشد و هنگامی که اتصال باطنی او برای لحظاتی با عوالم ماورایی قطع می گردد، با پریشان گویی های خود از قبض موقتی که به سراغ او آمده، خبر می دهد و پس از برقراری ارتباط درونی، بی درنگ از حاشیه به متن می رود و دنباله مطلب را پی می گیرد، و این همان فرق اساسی شعر جوششی از نوع کوششی آن است.
با اینکه ابیات این منظومه حماسی عرفانی از ۸۳۱ بیت تجاوز نمی کند، ولی به اقیانوس کران ناپیدایی می ماند که افق های دور از دسترس خود را با آبی آسمان پیوند داده باشد. گنجینه عمان در حقیقت یک سفرنامه است؛ سفرنامه ای عارفانه و روحانی که حرکت قافله عشق را در مسیر شهادت مرحله به مرحله گزارش می کند.
قافله ای که از روز الست به راه افتاده و با عبور از نشئات مختلف وجود، به این جهان خاکی ـ که آخرین مرحله سیر نزولی اوست ـ قدم می گذارد و در پایان این سفر دور و دراز روحانی، در وادی طف منزل می کند تا به عهدی که در روز ازل با خدای خود بسته است، وفا کند، و با کوله باری از یقین و استقامت و شهادت، مسیر تکاملی خود را در مسیر صعودی ادامه دهد.
گنجینه اسرار عمان سامانی مبتنی بر قرائت عرفانی از فرهنگ خون نگار عاشورا است؛ قرائتی که به مقوله های تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی اعتنایی ندارد و تنها از منظر معرفتی به واقعه کربلا نگاه می کند و در تبیین راز و رمزهای آن از شیوه بی دلانه سود می جوید.
عمان سامانی برآن ست تا گلخروش شهیدان نینوا را که در عوالم هستی طنین افکن دیده است به گوش اسیران خاک برساند؛ تا با قدم نهادن در مسیر این خاکیان افلاکی، فاصله خود را با کاروان کربلا کمتر کنند به کاروانی که پیوسته در حرکت است و لحظه ای از رفتن باز نمی ایستد و باید کوشید تا به این کاروان رسید.
عمان، ماجرای این حرکت الهی را به روایت می نشیند و از صلای عام اَلَسْتُ بِرَبِّکُم ربوبی و قالوا بلی این نفوس کروبی با ما سخن می گوید، تا صبغه ماورایی قیام سالار شهیدان حسین بن علی را در بی رنگی محض به تصویر کشد.
این کاروان از غروب روز عاشورا به بعد با به جای نهادن پیکرهای پاک و غرقه به خون ۷۲ شهید همیشه سرافراز در بیابان تَف آلود کربلا، به قافله سالاری امام زین العابدین و حضرت زینب کبری به حرکت سرنوشت ساز خود ادامه می دهد تا به رسالت خطیری که بر عهده دارد، عمل کند و پیام رهایی بخش عاشورا را به گوش جهانیان برساند؛ پیامی که تا همیشه تاریخ، منشأ حرکت های خودجوش مردمی در رویارویی مستمر با قدرت های مستکبر جهانی است و انقلاب شکوهمند اسلامی ما با الهام از همین رهنمودهای عاشورایی توانست معادله قدرت زورمداران را در عرصه جهانی درهم بریزد و نظر مردم آزاده جهان را به رویکردی جدی تر در مفاهیم ارزشی فرهنگ عاشورا معطوف سازد.
گنجینه الاسرار عمان سامانی
دیدگاه‌ها (0)
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.